Эволюция барысында табиғат адамға барлық нәрселерден ләззат алудың ерекше қабілетін сыйлады. Сүйіспеншілік, тамақтану, өзіміз сияқтылармен қарым-қатынас бізді бақытты ететін арнайы гормондардың шығарылуын тудырады. Адам денесі серотонин, эндорфин, дофамин және окситоцин өндіретін шағын зертханалармен толтырылған.
Бірнеше жыл бойы көрмеген жақсы досыңызбен кездестіңіз бе? Міне, мынау сізге эндорфиннің дозасы. Бала кешкі ас кезінде сүйкімді қиялдарын айтып отыр ма? Окситоцин инъекциясын ұстаңыз. Жаңа кафеде шоколад ірімшігін көрдіңіз бе? Қосымша серотонин алыңыз. Корпоротивте қаппен жүгіруден жеңіске жеттіңіз бе? Дофамині бар кубокты ұстаңыз.
Бірақ бір құмалақсыз қайда бармақпыз? Біздің ағзамыз шығаратын заңды «есірткіге» кедергісіз қол жеткізу кейде ауыр, теріс қылықтарға алып келеді және физикалық және психикалық зиян келтіруі мүмкін. Мысалы, эмоцияларға жауап беретін және депрессияға әкелетін серотониннің негізгі бөлігі біз дәмді нәрсе жеген кезде немесе күн сәулесінің астында жатқан кезде асқазанда синтезделеді.
Осылайша, ақылды табиғат бізге пайдалы тамақ жеуге және D дәруменінің бір бөлігі үшін сыртқа шығуға үйреткісі келді. Алайда, ол бір күні адамның суперкалориялы торттар мен тым майлы фастфудты ойлап табатынын елестете алды ма? Егер ішкі тежегіш жүйесі жұмыс істемесе, біз тәтті және майлы тағамдарды шектеусіз жейтін боламыз, жеке мәселелерді балмұздақ жеумен шешеміз, табиғи дәмі брауни мен фри картошкасына жол беретін көкөністерден бас тартамыз.
Дофаминге тәелділік одан да қауіпті болуы мүмкін. Дофамин – бұл, «бақыт гормоны» ғана емес, сонымен қатар біздің әрекеттерімізді «күшейту гормоны». Бұл күш пен тәуекел үшін сыйақы. Картадан жеңіске жеттің – жеңісіңді дофаминмен нығайттың. Бұдан бөлек, бұл гормон құмар ойындар немесе компьютерлік ойындар сияқты ауыр тәуелділіктерге әкеледі, адреналинмен бірге дофамин тіпті жарақат пен өмірге қауіп төндіруі мүмкін.
Мәселен, қырық жылдық тарихында бейсджампинг (ғимараттар мен телемұнаралардың шатырларынан арнайы парашютпен секіру) 400-ге жуық адамның өмірін қиды. Бұл өте қауіпті іс, бірақ ол дофаминнің жүз есе көп мөлшерімен өтеледі, жыл сайын көбірек ізбасарларды тартып, оларды жоғары және жоғары шыңдарды іздеуге мәжбүр етеді.
Қоршаған әлемдегі ләззаттардың саны өте көп, бірақ кез-келген жастағы кез-келген дайындық деңгейінде қол жетімді, айтарлықтай ақша талап етпейтін және шамадан тыс құмарлық кезінде зиян келтірмейтіндерін саусақтарыңызбен санауға болады. Бірқатар психологтар стрессті емдеудің жақсы әдісі деп атайтын жаңа сәнді сауда, әмияндағы сомамен шектеледі және ониомания сияқты психикалық бұзылуларға қауіп төндіреді. Ойланбай тұтыну туралы айтпағанда – біздің заманымыздың экологиялық катаклизмдерінің себептерінің бірі.
Жалпы, қазіргі адамның ләззатын таңдау – бұл зиянды және пайдалы, тілек пен жаза арасындағы тепе-теңдікті үнемі іздеу. Кешке досыңызбен бірге кремді торт жеу, бірақ таңертең қосымша көмірсулардың сіңуіне есеп ретінде жаттығу велосипедінде 40 минуттық кардио жаттығуларын жасау.
Қандай қуаныштардың жағымсыз салдары жоқ? Адамзаттың басында пайда болған және онымен бір уақытта дамығандар. Мысалы, бір-бірімен қарым-қатынас. Сіз байқаған да шығарсыз, біздің қоғамда қаншалықты көп нәрсе қарым-қатынасқа арналған? Іскерлік келіссөздер, әуесқойлар арасындағы бірнеше сағаттық телефонмен сөйлесу, психотерапевтпен әңгімелесу жеңілдік әкеледі және емделуге көмектеседі.
Ғалымдардың пікірінше, сөйлеу алдында пайда болған ежелгі қарым-қатынас формаларының бірі ән айту болды. Қарапайым прото-мелодиялық құрылымдарға салынған дыбыстардың көмегімен эмоциялардың өте күрделі гаммаларын жеткізуге, ақпаратпен бөлісуге және көңіл-күйіңізді білдіруге болады.
Біраз уақыттан кейін әнге музыка қосылды, ол бастапқыда адамдар шығарған дыбыстармен жұптасып, бос бөренеге таяқпен ырғақты соққы болды. Қарапайым тұлғааралық және тайпалық байланыстардың негізін би, ән мен музыканың логикалық жалғасы ретінде аяқтады.
Музыка біздің терең марапаттау жүйелерімізбен тығыз байланысты. Шын мәнінде, біздің әнге деген сүйіспеншілігіміз – қанымызда бар, және көптеген зерттеулер әнді тыңдау немесе ән айту кезінде бізде дофамин шығарылатындығын растайды. Музыканың стрессті жеңуге немесе ауырсынуды жеңілдетуге көмектесетіні ешкімге күмән тудырмайды және музыкалық терапия іс жүзінде белсенді қолданылады. Кәрілік деменцияның алдын алу үшін хорда караоке немесе ән айту қолданылады.
Адам ән айтқан, оның кезде өкпесі оттегімен қанықтырылады, спорттық жүгіріс сияқты, ми мен денені энергиямен қамтамасыз етеді, бұл бізге жаман көңіл-күйден арылуды жеңілдетеді, қиын тапсырмалармен жұмыс істеуді жеңілдетеді, назар салуды және зейінді ұзақ уақыт бойы сақтайды. Нәтижесі – қан айналымын жақсарту, жүрек соғысы мен қан қысымын қалыпқа келтіру, жалпы әл-ауқаттың жақсаруы, бас ауруының жоғалуы, келбеттің жақсаруы.
Ән айту кезінде дененің әр жасушасын шайқайтын микровибрация денеге пайдалы әсер етеді. Бұл бұрыннан бері байқалды, өйткені Қиыр Шығыстың шаманистік рәсімдерінен бастап Австралияның байырғы тайпаларының рәсімдеріне дейінгі барлық медитация мен емдік тәжірибелерде ән айту адамды транске енгізу және бірқатар ауруларды емдеу құралы болды.
Бірақ ән айтудың ең бастысы – бұл, оның бәріне қол жетімділігі. Сізге арнайы жабдық сатып алудың немесе жылдар бойы жаңа жаттығу құрылғысына ақша жинаудың қажеті жоқ, өйткені душта ән айта аласыз. Ән айту үшін арнайы дағдылар, физика және бірнеше жылдық жаттығулар қажет емес. Тіпті сөйлеу бұзылыстары караоке-кешке қатысу үшін кедергі болмайды және ең күшті кекештен зардап шегуші Джон Скэтман – осының ең жақсы дәлелі.
Сөйлеу патологиясы бар балалар үшін дәл ән айту сөйлеуді жақсарту тәсілдерінің бірі және эмансипацияның, оптимистік көңіл-күй, өзіне деген сенімділік, соматикалық тұрақтандыру және жеке тұлғаны үйлестіру көзі болып табылады. Сонымен қатар, музыка мен ән айту басқа мүмкіндіктер шектеулі болған кезде өзін-өзі көрсетудің жақсы тәсілі болады.
Ән айту – бұл үнемі өсу мен дамуды ұсынатын пайдалы және салауатты көңіл көтеру. Әрдайым өзін-өзі жетілдірудің жаңа шыңдары болады, сіз көптеген ән айту техникасын игеріп, диапазонды кеңейтіп, өзіңізді жетілдіріп, күрделі шығармаларды орындайсыз. Сіз қонақ бөлме мен үй караокесінің жайлылығынан караоке-клубқа шыға аласыз және экстремалды спорт әуесқойлары сияқты адреналин мен дофаминнің үйлесімін байқап көру үшін көптеген аудитория алдында өзіңізді үлкен сахнадағы сияқты сезіне аласыз.
Біздің әрқайсымызға шексіз қуаныш теңізі мен туған күніміздің алғашқы күндерінен бастап өмір бойы бірге жүретін эмоциялардың жоғары деңгейі қол жетімді. Біз ән айту және бақытты болу үшін жаратылғанбыз. Біз өз сезімдерімізді бүкіл әлеммен бөлісу үшін ән айтамыз. Біз бәріне бізді толғандыратын қуаныш туралы айту үшін ән айтамыз. Біз ән айта алмайтындықтан ән айтамыз.
